Malatya'nın Akıllı Delileri - Dördü Bir Arada

                MALATYA' nın AKILLI DELİLERİ
                      DÖRDÜ BİR ARADA

    Aslında, Malatya delilerinin öz geçmişlerini bilmiyorum. Bu, gerçekten geniş araştırma gerektiren bir iş. Amacım, sevimli delilerimizi, bildiğim ya da gördüğüm kadarıyla gündeme taşımak. Sevimli delilerimizin fotoğraflarını çeken ve arşivleyen Foto Tecde Net' e teşekkürü borç bilirim. Google' arayıp buldum ve sizlerle paylaştım ve belki yine de paylaşacağım.
    Bu gün, Malatya Çarşı içini mekan tutmuş delilerimiz' in dördünün sadece isimlerinden söz edip, Malatya' nın değişen yüzünü anlatmayı sürdüreceğim.
    Şorikli Yaşar, Malatyamızın eski Akıllı delilerindendir. Sanırım doğuştan özürlüydü. Çarpık ağzında sürekli salya akıttığından bu adla çağrılırdı. Ayrıca, yarı felçliydi ve yürüyüşü de çarpıktı ve ayağını sürüyerek yürürdü. Kırçıl Krizetten zıbıb giyerdi. ayağında daima bez ayakkabı vardı.
    Babası, Yaşar dilensin diye bir köşeye bırakırdı. Onu çoğu kez Yeni Cami çevresinde görürdüm.
    Bir de Gız Mahmut' umuz vardı. Çınarlı Cami ve cami avlusu, onun mesken tuttuğu yerdi. Kadınca davranışlar sergilerdi. Kendine takılanlara  ''oynama gız'' falan diye cilvelenirdi.
     Çınarlı Cami dedim de aklıma geldi. Söğütlü Cami ile Yeni Cami arasında yer alırdı. Her iki cami ile aralarında yalnızca birer cadde vardı, o kadar. Bu üç cami bir arada, bir başka değişle aynı sıradaydı. Çınarlı Cami'ye ''Orta Cami'' de denirdi. Kerpiçten yapılı, fazla büyük olmayan bir camiydi. Adını avlusunda bulunan çınar ağacındani almıştı ve minaresi yoktu. Batı kapısının hemen yenınıda tahtadan yapılı, ezan okunan minareciği vardı. Avlusunda, suyu bol bir çeşmesi vardı. Çeşmenin suyu, taş zeminli, yayvan bir havuzu akardı. Bu havuzda, yemeniciler, gönlerini ıslatırlardı.
Avlu duvarının dışında, Yemenici (Kunduracı) pazarı vardı. Bu pazarda, erkekler için '' Yemeni, iskarpin, kadınlar için rugan ( Parlak ) ve mat yüzlü deri terlik ( Patik ) dikerlerdi. Caminin doğu ve batı duvarı boyunca AKTAR dükkanları vardı. Caminin kıble ( Güney ) duvarı boyunca, Bedesten denilen KAPALI ÇARŞI vardı. Taş yapılı, küçük dükkanlardan oluşmuştu. Hani '' İğneden, ipliğe ne ararsan bulursun.'' denilen, küçük bir çarşıydı.
    Neden icap etti, bilinmez, o güzelim camiyi ve çevresindeki bütün dükkanları bir gün yıktılar. Yerine, bu günkü Vakıf İş Hanını yaptılar.
    Çınarlı cami adı, tam unutuldu derken, Eski Kasap Pazarının, kuzey sırasındaki dükkanların gerisinde, eski bir Ermeni Kilisesi vardı. O kiliseyi restore ederek Çınarlı Caminin vakfını oraya taşıdılar. Yani, bu günkü Çınarlı Cami, kiliseden dönüştürülen bir camidir.
    Eski buğday Pazarı ( Şimdilerde yerinde MASKİnin binası var.) ile Demirciler Çarşı'sının (Demircilerin yeri şimdilerde Mısır Çarşısı ve dış yüzündeki dükkanlar.) kuzey kapısı karşısında yer alan, sağlı sollu OTUZ kadar dükkandan oluşan Kasap Pazarı vardı. Şimdiki Pamuk Han' ın yerinde Şark Sineması yer alıyordu. Yüzüncü Yıl İş Hanı' nın yerinde ise Tuzcular Hanı vardı.
Çınarlı Cami yapılan kilisenin, hemen önünde Davar ( Mal ) Pazarı vardı. Davar Pazarının doğu yönünde Haci Hüseyin Erkek Hamamı bulunuyordu.
    Şimdiki Kasap Pazarı, Aslında Sebze Haliydı. Bu Hal Binası, bizim çocukluk yıllarımızda yapıldı. Temeli kazma, kürekle insanlar tarafından kazıldı. Toprağı, katırların sırtına konan, sandıklarla ''Dutluğa'' taşındı. ( Şimdilerde, Çevre Yolu üzerindeki, ''Gerdirme Çadırların'' olduğu alan.)
Hal Binasının Kuzey yönünde KÜPÇÜ dükkanları vardı. Şimdiki Esnaf İş Hanı'nın Batı Kapısını bulunduğu yerde, bir değirmeni döndürecek kadar bir su çıkardı. Zaten bu suyun devamında,( Bu günkü Defterdarlığın yerinde) bir Su Değirmeni vardı.
    Hal Binasının batısının bir kısmında bakırcıar Çarşısı bulunurdu. Geriye kalan kısımda ise Banliyo İstasyonu'na kadar olan yerde Hızar Atelyeleri vardı. (Tahtacılar Pazarı )
Atelyelerin bitiminde, Banliyo Tren İstasyonu vardı. İstasyonun tahta barakadan yapılmış, iki odalı bir binası bulunurdu. Odalardan biri yolcu bekleme odası, diğeri Biletçi odasıydı. O yıllarda, yolcu taşıyacak vasıtalar azdı. O Yüzden İstasyona yolcu taşırdı. Ayrıca, Malatya'nın doğu yönündeki fabrikaların da işçileri yine bu banliyo treniyle taşınırdı. Banliyo Tren istasyonunun yanı başındaki araziye ''Dutluk'' denirdi. Bilhassa yaz aylarında bu alana seyyar Çadır Sirkleri ( Küçük çapta ) ve cambazlar gelirdi.
    İstasyonun karşısında başlayan, Salköprü, Cırikpınarı, Çavuşoğlu, İskender, İlyas ve Çarmuzu Mahallelerinin yolbaşı vardı. ( Yani adı geçen mahallelerin çarşı yolu.)
   Deli Ahmet ve Mamılonun resimleriyle yetineceğim. Çünkü haklarında fazla bilgim yoktur. Ama onlar sayesinde Malatya'nın Eski yerleşim yerlerini anlatmamda bana yol gösterici oldular. Hepsi için rahmet diliyorum. ( 09. 10. 2017 )